Stel je voor dat ergens vastgelegd zou zijn welke materialen en producten zijn gebruikt in huizen, kantoren, bruggen etcetera? Dat zou betekenen dat bij renovatie of sloop al deze materialen en producten weer beschikbaar komen. Om terplekke opnieuw in te zetten of elders op de wereld. Met misschien wel een heel andere functie. Raampartijen uit een ziekenhuis die worden gebruikt als buitenwand van een loods of hout van een wielerbaan dat verwerkt wordt in vergaderhokjes. Door hergebruik en slim ontwerpen zouden geregistreerde materialen en producten dan niet meer hoeven te eindigen op de alsmaar groter wordende afvalberg. Vijf jaar geleden was dit allemaal nog een wild idee. Tot architect Thomas M. Rau en management-consultant Pablo van den Bosch met elkaar in gesprek raakten. Het was het startsein voor de oprichting van Madaster, het kadaster van materialen. Een online platform waar inmiddels ruim 16 miljoen m2 bruto vloeroppervlakte in staat geregistreerd. Madaster is momenteel operationeel in vijf Europese landen en is onlangs ook in Oostenrijk van start gegaan. Best spannend, want ieder land kent andere spelregels. En wat is er nodig om alle spelers ervan te overtuigen dat digitalisering binnen de bouw- en vastgoedsector het enige juiste antwoord is op de grondstoffenschaarste? Een proces wat niet altijd gemakkelijk is, zo blijkt uit dit gesprek met Pablo van den Bosch (Board Member Madaster) en alle Managing Directors van Madaster.

Van idee tot realisatie

Het idee voor een kadaster van materialen werd in alle landen direct warm onthaald. Van den Bosch over de lancering van Madaster in Nederland zo’n vijf jaar geleden: “Madaster was écht anders, vernieuwend, ingrijpend en toch ook volstrekt logisch en verrassend eenvoudig. We hadden dan ook niet te klagen over aandacht.” De bouw- en vastgoedsector reageerde vanaf het begin meteen enthousiast op het idee. Geen enkel land uitgezonderd, en dat lijkt onveranderd tot op de dag van vandaag. Marie Drange (Managing Director Madaster Norway): “Ik heb tot op heden nog geen enkele klant ontmoet die negatief staat tegenover het idee van een materiaalregister.” Toch staan mensen niet meteen in de rij om er daadwerkelijk mee te starten. Begrijpelijk volgens Van den Bosch:”Want zeg nu zelf, zou jij het roer omgooien voor iets nieuws ook al is het eigenlijk hardstikke logisch?”

“Ik zag al snel dat registratie van materialen en producten volstrekt logisch is. Maar ik had pas later door dat we daarvoor een transitie in de bouw- en constructiesector moesten realiseren. En die bewustwording is voor mij een inspiratiebron voor de verdere uitbouw van Madaster.” – Pablo van den Bosch, Board Member Madaster

Koplopers

Om echt voet aan de grond te krijgen, ging Madaster op zoek naar koplopers. Mensen die echt durven en willen innoveren en zich niet tegen laten houden door een planning, tijdlijn of business case. Van den Bosch: “De Managing Directors gaan, alvorens Madaster in een land gelanceerd wordt, op zoek naar de Kennedy’s van onze tijd. Mensen die, net zoals Kennedy destijds in zijn beroemde ‘moon speech’ aangaf, naar de maan willen. Ook al wist ie nog niet hoe, wanneer en tegen welke kosten. En we weten allemaal wat dat ons gebracht heeft.” Een Kennedy-netwerk met 33 absolute voorlopers vormt de ruggengraat van de online bibliotheek van materialen. Samen maken zij het mogelijk Madaster te introduceren in de bouw- en vastgoedsector van het betreffende land. Zowel Nederland als Duitsland deden er nog geen jaar over om zo’n sterk Kennedy-netwerk te realiseren. Best bijzonder volgens Patrick Bergmann (Managing Director Madaster Duitsland): “Eerlijk gezegd had ik niet verwacht dat we na elf maanden al 33 Kennedy’s zouden hebben. We voelen echt de energie in het Kennedy-netwerk, maar ook bij alle Madaster-partners. Dat is echt verbazingwekkend en niet gebruikelijk voor zo’n traditionele sector als de Duitse bouwsector.” Toch geldt dit niet voor alle landen. Want terwijl circulaire economie al een bekend begrip was in Nederland en Duitsland ten tijde van de lancering, was dat in Zwitserland wel anders. Marloes Fischer (Managing Director Madaster Zwitserland): “In Zwitserland was het thema circulaire economie helemaal nog niet zo bekend en werd het in eerste instantie een beetje gezien als een hype die eventueel over kon waaien.”

Digitalisering

Hoewel de bouw- en vastgoedsector inmiddels aardig overtuigd lijkt van de cruciale rol van digitalisering, valt er op dit vlak soms nog heel wat te winnen. Volgens Johan Klaps (Managing Director Madaster België), wordt er in België nog relatief veel gebouwd zonder BIM (building information modelling). Ook in Duitsland ontbreekt het volgens Bergmann soms aan digitalisering: “Zowel particuliere bedrijven als overheidsinstanties werken en doen nog steeds vrij analoog. Om grote hoeveelheden gebouwen te kunnen uploaden, is het van belang om afzonderlijke processtappen van mensen te vervangen door slim gegevensbeheer.” En zelfs in Noorwegen, een land dat koploper is als het gaat om het gebruik van BIM in de bouwsector en waar de digitale volwassenheid hoog is, is het gebrek aan gegevens voor alle objecten een punt van zorg. Volgens Drange biedt de samenwerking met EPEA uitkomst: “De EPEA materiaal- en productdatabase omvat momenteel 187 materialen en/of producten, waarmee het de meest uitgebreide dataset is die met deze breedte en diepte beschikbaar is. De reikwijdte van de dataset groeit voortdurend en kan op verzoek worden uitgebreid door gebruikers van het Madaster platform. Dit betekent dat architectenbureaus niet langer alle informatie en parameters in hun modellen hoeven op te slaan, maar de evaluaties zonder veel extra moeite kunnen berekenen dankzij de slimme koppeling met de EPEA database.”

Wet- en regelgeving

Dat wet- en regelgeving het digitaliseringsproces in de sector kan versnellen heeft Jeroen Broersma (Managing Director Madaster Nederland) de afgelopen jaren zien gebeuren in de Nederlandse bouwsector. Broersma: “Er worden grote stappen gezet op het gebied van digitalisering. Ingegeven door regelgeving waarbij digitaal aangegeven moet worden of bouwprojecten aan de normen gaan voldoen, bijvoorbeeld de MilieuPrestatie Gebouwen (MPG), Bijna Energieneutraal Gebouw (BENG) en Building Research Establishment Environmental Assessment Method (BREEAM). Maar ook subsidies waaronder de Milieu Investeringsaftrek (MIA), stimuleren dit. Vanuit een innovatie-perspectief levert het de sector ook waarde op. Slimmere en efficiëntere omgang van materiaalgebruik. Minder verspilling, terugdringen van faalkosten, inzichten in milieuaspecten en het aantoonbaar maken of men aan toetsingscriteria voldoet, bijvoorbeeld de ESG (Environmental, Social and Governance)-criteria en EU Taxonomie.” Van den Bosch voegt hier aan toe dat internationale of Europese stroomlijning van regels het voor veel partijen – en zeker die internationaal werken – een stuk makkelijker maakt om te veranderen en circulariteit toe te passen: “We ervaren momenteel heel veel wind in de rug in Europa. De Green Deal van de Europese Commissie is voortvarend en de bewustwording van Europese bedrijven, consumenten en overheden dat we anders om moeten gaan met grondstoffen, materialen en producten is groot.” Daarnaast zijn volgens Fischer ook initiatieven vanuit de industrie nodig om gebouwregistratie in Madaster te versnellen: “Daarmee krijgt de politiek een pointer dat het relevant is en dat ook zij zich er voor in moeten zetten. Bovendien zijn initiatieven vanuit de industrie belangrijk om gemeenschappelijk het probleem te bekijken en gezamenlijk tot oplossingen te komen.”

Madaster de wereldwijde standaard?

Volgens Van den Bosch is de ambitie van Madaster groot maar is het gelukkig niet nodig om zelf die standaard te maken: “Wel willen we alle standaarden zo goed mogelijk ondersteunen. Dat doen we door nauwkeurig te letten op waar onderzoekers, beleidsmakers, certificeerders, norminstituten en standaardisatiebureaus mee bezig zijn. En zodra zo’n standaard of norm bekend is, dan verwerken we die in ons platform. Het zijn er heel veel – en vaak ook nog meerdere per land – zodat we er steeds handiger in worden. En mochten die partijen op zoek zijn naar onze ervaringen, dan delen we die natuurlijk graag. En misschien dat we zo toch meehelpen die standaard te zetten.”