Werken met een materialenpaspoort

De internationale pandemie verandert de marktomstandigheden. Ook in de bouwsector. Investeren in de ontwikkeling van duurzame producten en diensten is belangrijker dan ooit. Gelukkig zijn veel partijen deze weg al ruim voor de pandemie ingeslagen. Deels aangejaagd door de overheid die scherpere eisen en wetten doorvoert, deels vanuit de eigen overtuiging dat het beter kan. Gebiedsontwikkelaar BPD scherpte in 2018 al haar duurzaamheidsstrategie aan en besloot intensief te werken aan projecten die zich op dit gebied onderscheiden. Buitenoord in Wageningen is zo’n project waar in totaal 430 energiezuinige woningen worden gerealiseerd. Alle woningen worden duurzaam gebouwd, zijn gasloos, krijgen een bodemwarmtepomp en worden voorzien van een materialenpaspoort. Een bewoner weet zo exact uit welke materialen zijn huis bestaat en wat de restwaarde is in het geval van hergebruik. Vorig jaar stelde BPD als doel om in één jaar 1000 nieuwbouwwoningen te voorzien van een materialenpaspoort. Wat betekent dit voor betrokken aannemers en materialen- en dienstenleveranciers waarvan dus wordt verwacht dat zij alle gebruikte materialen en producten opnemen in Madaster, het kadaster voor materialen? We vroegen het Patrick den Boer die als BIM-regisseur werkzaam is bij Trebbe, het bouwbedrijf dat nauw betrokken is bij het merendeel van de duurzame projecten van BPD. Vanuit zijn functie beheert hij projectmatig alle BIM afspraken van A tot Z en is daarnaast ook betrokken bij de ontwikkeling van modellen in samenwerking met de co-makers (onderaannemers).

Vanuit jouw functie ben je nauw betrokken bij het realiseren van energiezuinige woningen als onderdeel van grote duurzame bouwprojecten. Is een energiezuinige woning het antwoord op de klimaatcrisis waarin we ons bevinden en de grondstoffenschaarste waarmee we te kampen hebben?

Absoluut, maar het gaat er vooral om hoe we die woningen bouwen. Denk aan transportbewegingen en de manieren van produceren. Bij prefab zijn er bijvoorbeeld minder mensen nodig op een bouwplaats en dus ook minder reisbewegingen. Er is vooral veel winst te behalen op het gebied van samenwerking met andere industrieën. Wat is er bijvoorbeeld mogelijk op het gebied van warmteontwikkelingen? Is het huidige gasnetwerk misschien toereikend voor nieuwe ontwikkelingen? Daarnaast speelt bewustwording een grote rol. Het feit dat we nu gebruikte materialen in kaart brengen, maakt dat we hier ook bewuster mee omgaan.

Wat is in jouw ogen een energiezuinige woning?

Een woning die zichzelf kan voorzien van energie en volledig demontabel is. Compleet levenscyclusbestendig. Wanneer we bijvoorbeeld een manier vinden om energie op te slaan in een woning, kunnen we ook gaan kijken naar woningen die geen energienetwerk meer nodig hebben en heb je het echt over zelfvoorzienende woningen.

Momenteel werk jij samen met BPD aan de realisatie van Buitenoord waar zo’n 430 woningen met een materialenpaspoort moeten worden opgeleverd. Hoe beïnvloedt dit jouw werk als BIM-regisseur?

Qua werkzaamheden maakt het voor mij geen groot veel verschil, want informatie is altijd nodig. Wat wel nieuw is, is de intensieve samenwerking met BPD en Madaster en het bij elkaar brengen van verwachtingen en ambities. Terwijl Trebbe als bouwer vooral de korte termijn in ogenschouw neemt, kijkt een gebiedsontwikkelaar als BPD verder in de toekomst door bijvoorbeeld voor een registratie van alle gebruikte materialen te kiezen. Dat vraagt om een andere denkwijze en brengt als vanzelf ook een bewustzijnsverandering met zich mee. Niet alleen bij ons, maar in de hele keten. Wij moeten tenslotte ook aan onze co-makers vragen; Welke materialen pas jij toe? Dat leidt soms tot mooie verrassingen. Zo wisten wij bijvoorbeeld niet dat een aantal van onze standaard producten in de basis al heel duurzaam en circulair wordt geproduceerd.

Is het niet vooral heel veel werk om alle gebruikte materialen ook nog eens op te nemen in Madaster?

Het systeem zit dusdanig in elkaar dat dit qua handelingen enorm meevalt. Het feit wij conceptbouwer zijn, maakte dat wij in beginsel echter veel tijd moesten steken in het opbouwen van een materialenbibliotheek. Betekent wel dat vervolgtrajecten nu een stuk soepeler verlopen. Het is ontzettend belangrijk om meer producenten en leveranciers te betrekken bij het opbouwen en uitbreiden van de bibliotheek in Madaster. Het leidt uiteindelijk tot een meer volledige en betrouwbare bibliotheek. Productenten en leveranciers kunnen vanuit hun rol in de keten meer en nauwkeuriger informatie verstrekken over gebruikte producten en materialen. Informatie waarover wij als ontwikkelende bouwer niet altijd beschikken. Er is echt een duidelijk signaal nodig richting producenten en leveranciers dat deze informatie nodig is. Voor nu en de toekomst.

De samenwerking met BPD en Madaster inzake materialenpaspoorten is een leertraject waarbij alle betrokken aannemers en dienstenleveranciers regelmatig om feedback gevraagd wordt. Wat hoor jij vooral terugkomen van betrokken partijen, bedrijven in de keten?

Aannemers kijken heel praktisch en willen, waar het de koppeling van modellen en het vastleggen van data betreft, meteen een goed systeem wat in een keer goed werkt. Hier hebben we elkaar echter bij nodig. Dat vraagt om extra inzet. En bewustwording van het feit dat dit de toekomst is. Zolang het werken met een materialenpaspoort nog niet verplicht is, kan een gebiedsontwikkelaar als BPD hier dus een belangrijke rol in spelen. Door het materialenpaspoort mee te nemen in uitvragen, wordt in een keer de hele keten in beweging gezet. Het dwingt iedereen om veel kritischer te kijken naar eigen processen en de effecten ervan op de lange termijn.

Denk je dat het belangrijk is om gebouwen met een materialenpaspoort op te leveren?

Met het oog op de toekomst denk ik dat het zeker bijdraagt om inzichtelijk te hebben welke materialen zijn toegepast. Het ligt vooral aan onze eigen branche wat we met deze informatie gaan doen. Op zowel de lange als de korte termijn. Daar komt bij dat de huidige woningnood maakt dat mensen zich momenteel vooral bekommeren om financieel voordeel. Het ontwikkelen van aantrekkelijke financieringsmogelijkheden bij de aanschaf en/of ontwikkeling van duurzame woning(en) kan mogelijk een verschil maken.

Wat is er volgens jou nodig willen we het traject van registreren en documenteren van gebruikte materialen verder optimaliseren?

Informatie vanuit producenten en leveranciers is nodig om een zo volledig en betrouwbaar mogelijk materialenregister op te bouwen in Madaster. Dat vraagt om een bewustzijnsverandering. BPD heeft een kettingreactie teweeg gebracht en laten zien dat ieder een rol heeft op het gebied van verduurzaming binnen de bouwsector. Het heeft ertoe geleid dat Trebbe duurzaamheid als vast agendapunt meeneemt in de periodieke overleggen met vaste partners zodat ook zij zich bewust worden van hun aandeel in dit proces. De hele keten is tenslotte nodig willen we grote stappen kunnen zetten richting een circulaire bouweconomie.